บทนำ: กล้อง Total Station คืออะไร?

กล้อง Total Station คืออุปกรณ์สำคัญในงานสำรวจและก่อสร้าง ซึ่งรวมเอาการวัดมุม (แนวนอน/แนวดิ่ง) และการวัดระยะ (ระยะลาด/ระยะราบ) เข้าไว้ด้วยกัน พร้อมหน่วยประมวลผลในตัว เพื่อคำนวณพิกัดหรือข้อมูลออกแบบต่าง ๆ ได้ทันที (อ้างอิง: วิกิพีเดีย, Leica Geosystems CPEC)

แต่การใช้งานให้ได้ผลแม่นยำและมีประสิทธิภาพ ไม่ได้มีแค่การตั้งกล้องแล้ว ยิง ไว้เฉย ๆ เท่านั้น สิ่งที่สำคัญคือ โปรแกรม/โหมดการทำงานหลัก (program modes) ของเครื่อง ที่ผู้ใช้ควรเข้าใจก่อน เพื่อเลือกใช้ให้เหมาะกับงานหน้างานจริง

ทำไมต้องเข้าใจโปรแกรม/โหมดของ Total Station?

เครื่องมีฟังก์ชันหลายอย่าง เช่น วัดมุม, วัดระยะ, คำนวณพิกัด, Stake-out (ตั้งจุดออกมาจากแบบ) เป็นต้น ถ้าไม่รู้ว่าอันไหนคืออะไร อาจใช้ผิดโหมด ทำให้ได้ผลที่ไม่ถูกต้องหรือเสียเวลา

• การตั้งกล้อง (Station Setup) ถูกต้องถือเป็นพื้นฐานสำคัญ หากตั้งไม่ดี ข้อมูลต่อไปอาจคลาดเคลื่อนได้ (อ้างอิง: pure-surveying.com)
• เครื่องรุ่นใหม่ยังมีซอฟต์แวร์ในตัวที่รองรับงานเฉพาะ เช่น งานวางผัง (Stakeout), งานติดตามโครงสร้าง (Monitoring) เป็นต้น (อ้างอิง: leica-geosystems.com)

ดังนั้น ผู้เริ่มต้นควรทำความเข้าใจ โปรแกรมหลัก ที่มักใช้บ่อย ๆ ก่อนลงสนามจริง

โปรแกรม/โหมดหลักที่ควรรู้

ด้านล่างคือโปรแกรมหรือโหมดที่ใช้บ่อยใน Total Station พร้อมคำอธิบายง่าย ๆ และจุดที่ควรระวัง

Station Setup (ตั้งสถานี)

เป็นโหมดเริ่มต้นก่อนจะเริ่มวัดหรือวางจุดใด ๆ

1. ตั้งขา (Tripod) ให้มั่นคงแล้วตั้งกล้องให้ระดับ (Level) และอยู่ตรงจุด (Centred)
2. ป้อนข้อมูลความสูงกล้อง (Instrument Height)
3. ตั้งเบ็กไซต์ (Backsight) หรือเลือกวิธี Free-Station / Resection (ถ้าไม่ใช่จุดควบคุม) (อ้างอิง: NDDOT)

Measurement / Surveying (วัดข้อมูล)

หลังตั้งสถานีเรียบร้อย เราจะเข้าโหมดวัดข้อมูล เช่น วัดมุม, วัดระยะ, ลงจุดสำรวจ (Topographic Points)

เครื่องจะให้ค่ามุมแนวนอน มุมตั้ง และระยะจากกล้องไปยังเป้าหมาย แล้วคำนวณพิกัดหรือความสูงตามที่ตั้งค่าไว้ (อ้างอิง: Civil Today)

Stake-out / Setting Out (วางจุดจากแบบ)

โหมดนี้ใช้เมื่อเราต้องการ ถ่ายทอดแบบ ให้สิ่งก่อสร้างหรือจุดบนพื้นที่จริง เช่น วางเสา, วางแกนผนัง, วางขอบถนน เป็นต้น

เครื่องจะอ่านพิกัดหรือค่าจากแบบ แล้วผู้ใช้เล็งกล้องไปยังจุดนั้น เครื่องจะแสดงบอกว่าอยู่จุดถูกหรือไม่ และนำทางผู้ใช้ไปยังจุดนั้นได้ (บางรุ่นมีหน้าจอแสดงภาพ, บอกทิศทาง) (อ้างอิง: leica-geosystems.com)

Monitoring / Deformation (ติดตาม/ตรวจสอบโครงสร้าง)

สำหรับงานตรวจสอบโครงสร้าง เช่น สะพาน, อาคารสูง, เขื่อน ที่อาจเคลื่อนไหวหรือทรุดตัวได้ เครื่องในโหมดนี้จะวัดซ้ำจุดเดิมอย่างต่อเนื่อง ตรวจจับการเปลี่ยนแปลงเล็ก ๆ ในมุม ระยะ หรือพิกัดได้ (อ้างอิง: KOREC Group)

Data Storage / Export (เก็บข้อมูล / ส่งออก)

เมื่อวัดหรือวางจุดเสร็จ เครื่องจะบันทึกข้อมูลภายในตัวหรือส่งออก (USB, Bluetooth, SD card) ไปยังคอมพิวเตอร์เพื่อนำเข้าสู่ซอฟต์แวร์ CAD, GIS หรือ BIM ต่อไป (อ้างอิง: EngineeringCivil.org)

แนวทางใช้งานจริงแบบย่อ

1. เมื่อถึงไซต์ ให้เลือกจุดตั้งกล้อง โดยพิจารณา **Visibility & Stability**
2. ตั้งขา/กล้องให้มั่นคง & ตั้งระดับ ใช้ **Station Setup** โหมด
3. ป้อนข้อมูลเบื้องต้น: พิกัดกล้อง, ความสูงกล้อง, เบ็กไซต์
4. เข้าโหมด **Measurement / Surveying** เพื่อวัดจุดต่าง ๆ (หรือเข้า **Stake-out** หากต้องวางจุดจากแบบ)
5. หลังวัดหรือวางจุด ตรวจสอบค่าที่ได้/เปรียบเทียบกับแบบ/จุดฐาน
6. ส่งออกข้อมูล (**Data Storage/Export**) และสำรองข้อมูลทันที
7. หากเป็นงานติดตาม (**Monitoring**) ให้กลับมาวัดซ้ำจุดเดิมเป็นระยะ

สรุป & ข้อคิดสำคัญ

โปรแกรมหรือโหมดในกล้อง Total Station คือกุญแจให้ใช้อุปกรณ์ได้เต็มประสิทธิภาพ

ข้อคิดสำคัญ:

• การตั้งกล้องและตั้งค่าพื้นฐานให้ถูกต้อง ถือเป็นจุดเริ่มต้นที่ไม่ควรมองข้าม
• เลือกโหมดให้เหมาะกับงาน เช่น Surveying / Stake-out / Monitoring
• เก็บข้อมูลอย่างมีระบบ และตรวจสอบคุณภาพข้อมูลเสมอ
• ผู้ใช้เบื้องต้นควรทดลองใช้งานโหมดต่าง ๆ ในสภาพปลอดภัยก่อนทำงานจริง