การใช้อุปกรณ์สำรวจปริซึม (Prism) อย่างถูกต้อง

การใช้อุปกรณ์สำรวจปริซึม (Prism) อย่างถูกต้อง
ปริซึมคืออะไรปริซึม (Prism) คือ อุปกรณ์สะท้อนสัญญาณเลเซอร์หรืออินฟราเรด ที่ใช้ร่วมกับกล้องสำรวจประเภท Total Station หรือ EDM (Electronic Distance Measurement)เมื่อกล้องยิงลำแสงออกไป ปริซึมจะสะท้อนแสงกลับเข้าสู่เซนเซอร์ของกล้อง เพื่อให้กล้องคำนวณระยะทางได้จาก“เวลาที่แสงเดินทางไปกลับ”กล่าวง่ายๆ: ปริซึม = กระจกสะท้อนแสงความแม่นยำสูง ใช้ในการวัดระยะและพิกัดระหว่าง “กล้อง – จุดเป้า”

โครงสร้างของปริซึม
ปริซึมมีลักษณะเป็นกระจกใสหลายด้าน (ส่วนใหญ่ 3 หรือ 5 ด้าน) ออกแบบให้สะท้อนลำแสงกลับเข้าสู่ทิศทางเดิมโดยไม่บิดเบือน
โดยทั่วไปจะประกอบด้วย
- กระจกสะท้อน (Reflective Glass Prism)
- กรอบและฝาครอบป้องกันแสง (Housing)
- แกนตั้งเป้า (Pole / Prism Holder)
- เป้ากลมด้านหลัง (Target Plate) เพื่อช่วยให้เล็งง่าย

ประเภทของปริซึม
ประเภทปริซึม
Single Prism ลักษณะการใช้งาน ปริซึมเดี่ยว ใช้วัดระยะทั่วไป 0–500 ม.
Triple / Multi Prism ลักษณะการใช้งาน ปริซึมหลายชิ้น เพิ่มพลังสะท้อน ใช้ในระยะไกลเกิน 1 กม.
Mini Prism ลักษณะการใช้งาน ขนาดเล็ก ใช้ในงานละเอียด เช่น งานอาคาร
360° Prism ลักษณะการใช้งาน สะท้อนแสงได้รอบทิศ ใช้กับกล้องอัตโนมัติหรือหุ่นยนต์ (Robotic Total Station)
Reflectorless Target ลักษณะการใช้งาน ใช้วัดโดยไม่ต้องมีปริซึม (กล้องสะท้อนจากพื้นผิวโดยตรง)

หลักการใช้ปริซึมอย่างถูกต้อง
1. ตั้งปริซึมให้ตรงกับแนวกล้อง(Line of Sight)
ปริซึมต้องหัน “หน้ากระจก” เข้าหากล้องโดยตรงหากเอียงหรือบิด จะทำให้สัญญาณสะท้อนผิดทิศกล้องอาจวัดได้ระยะสั้นกว่าจริง วิธีตรวจสอบ: เมื่อเล็งจากกล้อง ต้องเห็นขอบวงเป้าอยู่ตรงกลางแนวสายเล็ง

2. ตั้งความสูงปริซึมให้ถูกต้อง (Prism Height / HR)
ทุกครั้งที่วัด ต้องบันทึกความสูงปริซึม (HR) ให้ตรงกับความจริงวัดจากพื้นถึง “จุดศูนย์กลางปริซึม” (ไม่ใช่ถึงขอบเป้า)คลาดเคลื่อนเพียง 1 ซม. จะทำให้ระดับ Z ผิดทั้งหมด 

3. ตั้งค่า “Prism Constant” ให้ตรงรุ่นของปริซึม
ปริซึมแต่ละยี่ห้อ/รุ่น มีค่าการหักเหของแสง (Offset) ต่างกันต้องตั้งค่าคงที่ (Prism Constant) ในกล้องให้ตรงกับปริซึมที่ใช้
ค่า Prism Constant (mm)
- Leica GPR1 -34.4
- Sokkia / Topcon 0
- Nikon / Pentax +30
- Mini Prism (Leica GPR121) -17.5
หากตั้งค่าไม่ตรง ระยะทางที่วัดได้อาจผิดไปหลายเซนติเมตร!


4. รักษาระยะและเส้นแนวตรงระหว่างกล้อง – ปริซึม
พยายามตั้งปริซึมให้ตรงแนวสายตาของกล้องไม่ควรให้สิ่งกีดขวาง เช่น ต้นไม้ เสา หรือพื้นลาดบังแนวแสงหากวัดในพื้นที่ร้อนหรือแดดจัด ให้รอช่วงเช้าหรือเย็นเพื่อลดการสั่นของอากาศ (Heat Mirage)

5. ดูแลรักษาปริซึมให้ใสและสะอาดเสมอ
ใช้ผ้านุ่มเช็ดคราบฝุ่นหรือรอยนิ้วมือก่อนใช้งานห้ามใช้ผ้าเปียกหรือของมีคม เพราะอาจขีดข่วนผิวกระจกเก็บไว้ในกล่องป้องกันแรงกระแทกและความชื้น

ข้อควรระวังสำคัญ
ห้ามตั้งปริซึมบนพื้นไม่มั่นคง เช่น ดินนุ่ม หรือทราย
ห้ามปล่อยให้เงาอาคารหรือแดดตรงเข้ากระจกโดยตรง เพราะจะรบกวนสัญญาณ
หลีกเลี่ยงการใช้ปริซึมสกปรกหรือแตกร้าว
ตรวจสอบทุกครั้งก่อนวัดจริง ว่าค่าระยะที่กล้องอ่านได้มีสัญญาณกลับ (Signal OK)


สรุป
“ปริซึม” คือหัวใจของการวัดระยะในกล้อง Total Stationหากใช้ไม่ถูกต้อง แม้กล้องจะดีแค่ไหน ก็ให้ค่าระยะผิดพลาดได้ทันที จำง่าย ๆ:
ตั้งตรงแนวกล้อง
ตั้งความสูงถูกต้อง
ตั้งค่าคงที่ตรงรุ่น
ทำความสะอาดทุกครั้งก่อนวัด