การใช้กล้องสำรวจในหน้างานแนวคลองหรือแนวลำน้ำ

การใช้กล้องสำรวจแนวคลองหรือแนวลำน้ำ
ความสำคัญของการสำรวจแนวคลอง งานสำรวจแนวคลองหรือแนวลำน้ำ (Canal & Stream Survey) มีเป้าหมายเพื่อ หาข้อมูลระดับความสูงของพื้นดินตลอดแนวคลอง ตรวจสอบแนวทางน้ำเดิมและแนวการไหลใช้ประกอบการออกแบบระบบระบายน้ำ, เขื่อน, ฝาย, คลองส่งน้ำ หรือปรับปรุงแนวลำน้ำเดิมกล่าวง่าย ๆ คือ การใช้กล้องสำรวจเพื่อ“อ่านภูมิประเทศของน้ำ”เพื่อให้การออกแบบและก่อสร้างไปตามทิศทางการไหลที่ถูกต้อง

เครื่องมือที่ใช้ในการสำรวจแนวคลอง
กล้องระดับ
ใช้วัดระดับความสูงของจุดตามแนวคลองใช้หาค่าความต่างระดับระหว่างจุดต้นน้ำและปลายน้ำ

กล้อง Total Station
ใช้วัดระยะทางและพิกัดแนวคลองอย่างละเอียดใช้บันทึกตำแหน่งของขอบคลอง ซ้าย–ขวา และแนวกลางคลอง

ไม้สตาฟ / เป้าปริซึม
สำหรับอ่านค่าระดับ หรือระยะทางจากกล้อง หมุดควบคุมระดับใช้อ้างอิงค่าระดับน้ำ ในพื้นที่ทั้งหมด

ขั้นตอนการสำรวจแนวคลองหรือแนวลำน้ำ
การเตรียมงาน
ศึกษาแผนที่ภูมิประเทศหรือข้อมูลจากกรมชลประทานกำหนดแนวสำรวจหลัก เช่น แนวกลางคลอง (Center Line) และแนวขอบคลองทั้งสองฝั่ง เตรียมหมุดควบคุมระดับและพิกัดในพื้นที่

การวัดแนวกลางคลอง (Center Line Survey)
ตั้งกล้อง Total Station หรือกล้องระดับ บนจุดควบคุมวัดระดับและพิกัดของจุดตามแนวกลางคลองทุกระยะ เช่น ทุก 10 หรือ 20 เมตรบันทึกข้อมูลระดับของ “พื้นคลอง” หรือ “ก้นคลอง (Bed Level)”

จุดที่ต้องเก็บข้อมูลหลัก
จุดเริ่มต้น (ต้นน้ำ)จุดปลายน้ำ
จุดเปลี่ยนทิศทาง (โค้งคลอง)
จุดที่มีสิ่งกีดขวาง หรือทางน้ำแยก

การวัดขอบคลอง (Cross Section Survey)
จากแต่ละจุดของแนวกลางคลอง ให้ตั้งแนววัดข้ามคลอง (Perpendicular Line)เก็บค่าระดับทั้งฝั่งซ้ายและขวาของคลองบันทึกค่าระดับที่ขอบตลิ่ง, ขอบน้ำ, และก้นคลองข้อมูลนี้ใช้สร้างแบบ “ตัดขวางคลอง (Cross Section)” เพื่อคำนวณความจุและพื้นที่หน้าตัดของคลอง


การคำนวณและแสดงผล
นำข้อมูลระดับจากกล้องมาคำนวณในโปรแกรมสำรวจ เช่น Civil 3D, LISCAD หรือ QGISสร้างกราฟ  Longitudinal Section (แนวยาวคลอง) Cross Section (แนวขวางคลอง)คำนวณความลาดเอียง (Slope) ของแนวคลอง เช่น 1:1000 หรือ 0.1%

ตัวอย่างการประยุกต์ใช้งาน
งานออกแบบคลองส่งน้ำ
ใช้กล้องระดับหาค่าความสูงของแต่ละจุด เพื่อควบคุมการไหลของน้ำกล้อง Total Station ใช้วัดแนวผังคลองและขอบเขตพื้นที่ขุด

งานปรับปรุงลำน้ำ
ตรวจสอบระดับน้ำเดิมกับระดับหลังขุดลอกใช้วัดความต่างระดับเพื่อประเมินปริมาณดินที่ขุดออก

งานสร้างเขื่อน ฝาย หรือท่อระบายน้ำ
ใช้วัดแนวคลองและระดับน้ำเพื่อหาตำแหน่งติดตั้งโครงสร้าง
ควบคุมระดับการระบายน้ำให้สัมพันธ์กับพื้นที่รอบข้าง

เคล็ดลับภาคสนาม
ควรเริ่มสำรวจจาก “ต้นน้ำ → ปลายน้ำ” เพื่อความต่อเนื่องของระดับใช้หมุดควบคุมระดับ (BM) ที่มั่นคงและไม่ถูกน้ำกัดเซาะควรถ่ายภาพและบันทึกสภาพคลองทุกจุดหากพื้นที่มีน้ำลึก ให้ใช้ “ไม้สตาฟลอยน้ำ” หรือ “ไม้สตาฟแบบขยาย”ตรวจสอบข้อมูลทุกวันก่อนออกจากพื้นที่
 
สรุป
กล้องระดับ = วัดระดับน้ำและพื้นคลอง
กล้อง Total Station = วัดแนวและพิกัดคลอง
เมื่อใช้ร่วมกัน จะช่วยให้ได้ข้อมูลครบทั้งแนวราบ แนวดิ่ง และความลึกของลำน้ำ
ซึ่งจำเป็นต่อการออกแบบและก่อสร้างระบบชลประทานที่ปลอดภัยและมีประสิทธิภาพสูงสุด